Đền Đươi còn có tên Quỳnh Hoa từ, ở làng Cẩm Cầu, xã Thống Nhất (Gia Lộc, Hải Dương). Đây là ngôi đền cổ được xây dựng từ thời nhà Lý (thế kỷ thứ 11). Năm 1991, đền Đươi được xếp hạng di tích cấp quốc gia.
Đền thờ Nguyên phi Thái hậu Ỷ Lan (7/3/1044-25/7/1117). Bà tên là Lê Thị Yến hay Lê Khiết, phi tần của hoàng đế Lý Thánh Tông, mẹ ruột của hoàng đế Lý Nhân Tông.
Trải qua những thăng trầm, ảnh hưởng của thiên nhiên và chiến tranh tàn phá, đền Đươi vẫn khá nguyên vẹn.
Ông Phạm Tiến Diến (82 tuổi, thủ đền) cho biết, hầu hết đồ thờ tự bên trong đền từ bức hoành phi câu đối cho tới ngai thờ, bộ bát cống đều được sơn son thếp vàng. Bảo vật quý nhất của đền là 3 con rồng bằng đá quý, do sợ bị kẻ xấu lấy cắp nên Ban quản lý đền đã đưa đi cất giấu.
Trong quá trình khảo cứu tại đền, ông Tăng Bá Hoàng, nguyên Giám đốc Bảo tàng, Chủ tịch Hội khoa học lịch sử tỉnh Hải Dương, phát hiện biểu tượng sinh thực khí của nam và nữ được các nghệ nhân xưa khắc họa bên trong ngôi đền, với mục đích cầu cho trời đất giao hòa, vạn vật sinh sôi, nảy nở. Trong ảnh là biểu tượng sinh thực khí của nam giới.
Đây là biểu tượng sinh thực khí của nữ giới.
Tòa tiền tế gồm 3 gian, 2 dĩ dài 17 m, rộng 8,1m, có kiến trúc kiểu chữ nhất, với 4 vì kèo chính và 2 dãy cột quân của 2 gian. Đây là công trình thời Hậu Lê khá tiêu biểu với hệ thống cột thấp và các bức chạm tinh xảo.
Hình ảnh long, ly, quy, phượng, cá chép và ngựa hóa rồng được trạm khắc tinh vi, xuất hiện khá nhiều trên bộ khung gỗ và nơi thờ tự. Để giữ cho tác phẩm bền đẹp với thời gian, người xưa thường chọn vàng làm nguyên liệu để sơn thếp lên đồ vật.
Cặp nghê đá thời nhà Lê hiện còn lưu giữ và đặt trang trọng ngay bên tả, hữu trước cửa tòa tiền tế.
Trong chiến tranh, đền Đươi là cơ sở cách mạng ở địa phương, trung tâm liên lạc kết nối với chiến khu Việt Bắc.
Giang Chinh