Khoảng 25 năm trước, con đường tu nghiệp đưa sư Thích Thanh Thắng đến với nhiều vùng quê đồng bằng sông Hồng, nhìn thấy rất nhiều vật dụng bằng đá như: cối, chậu, cầu, con tuốt lúa, trụ cối, chân đá táng... Sau hàng trăm năm gắn bó với người nông dân, giờ đây những vật dụng bằng đá bị lãng quên, vứt bỏ.
Thầy Thắng quyết định xin lại những vật dụng bằng đá. Những cái ở gần, sư thầy tự chở bằng xe đạp; những cái ở xa thì gom lại rồi thuê ôtô chở về. Sau hơn 20 năm chở đá về chùa, sư thầy gom được khoảng 2.000 đồ vật các loại.
“Thấy tôi chở đá về chất đống trong góc vườn chùa, không ít người dân ngạc nhiên, gọi tôi là nhà sư khùng… Khi hiểu tâm nguyện của tôi muốn xây dựng bảo tàng bằng đá, mọi người rất quý, sẵn sàng giúp đỡ trong việc vận chuyển đồ”, nhà sư nói.
Bộ sưu tập đá của thầy Thích rất phong phú, được xem là có một không hai ở Việt Nam, gồm: trụ, cột, tháp, trục, bia, phiến, cầu, chó đá, gạch lát đường bằng đá…
Nhiều phiến đá, chân đá tảng, trục tuốt lúa trụ cột được sư thầy ghép thành thứ hữu ích, như bờ rào quanh giếng chùa...
...hay thành hình bản đồ Việt Nam trước khuôn viên.
Một vài hiện vật như cối gạo, cối xay bột còn khá nguyên vẹn được sư thầy trưng bày tại gian cổ vật nhà nông.
Nói về cây cầu đá cổ, thầy Thắng cho biết, cách đây ít năm về huyện Tam Điệp (Ninh Bình), thấy chiếc cầu đá cổ rất đẹp nằm dưới bờ ruộng. Tổng trọng lượng cầu cả chục tấn, các trụ nằm sâu dưới bùn nên không dễ đưa lên bờ. Sau khi xin chính quyền địa phương và nhân dân, nhà sư bỏ ra khoản tiền không nhỏ để thuê xe cẩu, xe tải bốc nó mang về chùa.
Chậu giặt bằng đá, hình ảnh giờ trở thành hiếm gặp.
Cối đá giã gạo của cư dân đồng bằng Bắc Bộ còn khá nguyên vẹn.
Chiếc cối xay bột bằng đá mài được sư Thắng cho biết có niên đại cả trăm năm tuổi.
Mặc dù số lượng hiện vật bằng đá còn rất nhiều, chưa được xếp hình hay dùng vào việc gì, song nếu biết thông tin xã nào có công cụ cổ bằng đá đẹp, bị vứt bỏ, sư thầy Thích Thanh Thắng sẽ thuê người đến vận chuyển về chùa.
Giang Chinh